Het Woord als Spreken

Een Hebreeuwse herlezing van Johannes 1

Door Richard Klein

"In den beginne was het Woord, en het Woord was bij God, en het Woord was God."
(Johannes 1:1)

Het Evangelie volgens Johannes opent met deze iconische zin. In de Griekse tekst wordt het woord Logos gebruikt – een term die rijk is aan filosofische en theologische connotaties. Maar wat als we deze tekst niet door een Griekse, maar door een Hebreeuwse bril lezen?

Davar: Meer dan alleen een 'woord'

Het Hebreeuwse equivalent van Logos is דָּבָר (davar). Maar davar betekent veel meer dan enkel "woord" in onze moderne, talige zin. Het draagt een breed scala aan betekenissen:

• Een gesproken of geschreven woord
• Een gebeurtenis of kwestie
• Een gebod of goddelijke uitspraak
• Een expressie van wil, rede of kennis

In Genesis lezen we dat God sprak — en het was er. Zijn spreken is scheppend. In dat licht verwijst davar niet slechts naar een klank of symbool, maar naar de levende uitdrukking van Gods wil en handelen.

Een alternatieve lezing van Johannes 1:1–3

Wanneer we davar als lens gebruiken, krijgt Johannes' proloog een nieuwe gelaagdheid. We zouden Johannes 1:1–3 dan zo kunnen parafraseren:

"In het begin was Zijn spreken – overeenkomstig Zijn wil en kennis. En dat spreken was bij God, ja, dat spreken was God zelf. Alle dingen zijn door dat spreken ontstaan, en zonder dat is niets ontstaan van wat bestaat."

Hier wordt niet een abstract Logos-principe verkondigd, maar de scheppende wil van God uit Genesis – dabar Elohim – die aan de oorsprong ligt van alles wat is.

Het Woord is vlees geworden

Johannes 1:14 zegt:

"En het Woord is vlees geworden en het heeft onder ons gewoond..."

Als we Woord verstaan als het actieve spreken van God, dan betekent dit: Zijn wil, Zijn wijsheid, Zijn scheppingskracht is zichtbaar geworden in een mens – Jezus, de Messias. Niet een mysterieuze pre-existente godheid die vlees wordt, maar Gods plan dat in de tweede Adam tot bloei komt.

Een uitnodiging tot herdenken

Deze benadering nodigt uit tot bezinning, niet tot dogmatische overgave. Wat als Johannes niet de Griekse filosofie probeert te verzoenen met geloof, maar juist een diep Joods scheppingsverhaal vertelt? Wat als het "Woord" dat vlees werd, geen esoterisch mysterie is, maar het levend geworden spreken van God – begrijpelijk, tastbaar, en menselijk?

Door opnieuw naar Johannes te luisteren met Hebreeuwse oren, horen we misschien iets dat we allang kenden, maar nog niet écht hadden verstaan.

Peer Review – Artikel over Logos en het Hebreeuwse Davar

Toegankelijk en fris perspectief
De herlezing van Logos via het Hebreeuwse davar is binnen de academische theologie geen nieuw idee, maar zelden werd dit zo helder en toegankelijk verwoord voor een breder publiek. Juist dat maakt dit artikel fris en relevant.

Respectvol en uitnodigend
Richard blijft dicht bij zowel de Bijbelse tekst als de Joodse denkwereld. Er wordt niet gepolemiseerd tegen traditionele christelijke interpretaties, maar er klinkt een duidelijke uitnodiging tot heroverweging door.

Sterke theologische en taalkundige onderbouwing
De uitleg van davar als meer dan alleen "woord" is overtuigend onderbouwd. Het artikel maakt inzichtelijk dat Gods spreken in het Hebreeuws altijd handelend en scheppend is – een belangrijk theologisch gegeven.

Heldere structuur
De opbouw van het artikel is logisch en goed doordacht: van tekstuitleg naar theologische implicaties, en vervolgens naar een afrondende reflectie. Dit helpt de lezer actief mee te denken en de thematiek te doorgronden.

Bronvermelding

1. Joodse denkwereld achter Johannes (context van Logos)

a. Daniel Boyarin

The Jewish Gospels: The Story of the Jewish Christ (2012)
Relevant citaat:

"Logos theology, as it appears in John, has more in common with Jewish interpretive traditions — such as the Memra in the Targums — than with Greek philosophy."

b. James D.G. Dunn

The Partings of the Ways: Between Christianity and Judaism and their Significance for the Character of Christianity (2006)

c. Geza Vermes

The Religion of Jesus the Jew (1993)

2. Davar: woord, daad en openbaring

a. Theological Dictionary of the Old Testament (TDOT), vol. 3

Auteur: Botterweck, Ringgren & Fabry

Dit standaardwerk laat zien dat davar niet alleen "woord" betekent, maar ook "daad", "gebeurtenis" en "openbarende wil van God".

b. Claus Westermann

Elements of Old Testament Theology (1982)